Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kazakistan’da “Türk Devri” temasıyla düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Başkanları Konseyi 10. Zirvesi’nde bir süredir çalışmaları devam eden ‘ortak Türkçe alfabe’ ile ilgili değerlendirmelerde bulundu. Türk dünyasını oluşturan ülkelerin her alanda ortak eylem planlarına imza attığını hatırlatan Erdoğan, “Birlik ve beraberliğimizin güçlenmesi için dil birliğinin önemi aşikardır. Bunun ilk adımı, alfabe birliğinin sağlanmasıdır. Yükseköğretim Kurulumuzun sekretaryamıza ilettiği önerilerin en iyi şekilde değerlendirileceğine inanıyorum” dedi.
KOMİSYON RAPOR HAZIRLADI
Türkiye’nin öncülük ettiği ortak alfabe çalışmalarında epey yol kat edildi. Geçen yıl Bursa’da düzenlenen ‘Türk Dünyası Ortak Alfabe Çalıştayı’nda Türk Devletleri Teşkilatı’na sunulmak üzere kararlar alınmıştı. Türk devletlerinden bilim insanlarının, kendi ülkelerinde kullanılan alfabe ve tarihi süreçlere ilişkin bilgi verdiği çalıştayda, ortak alfabeye geçiş süreçlerinin hızlandırılması ve uygulamanın yaygınlaştırılması gerektiği vurgulandı. Çalıştayda, Türk dünyası ortak alfabesi için TDT bünyesinde “Ortak Alfabe Komisyonu” kurulması kararlaştırmıştı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sözünü ettiği öneriler işte bu komisyon tarafından hazırlandı.
İLK GİRİŞİM 90’LI YILLARDA
‘Ortak Türkçe Alfabe’ ile ilgili ilk girişimler 1991 yılında başlamıştı. Türk dillerindeki asal seslerin esas alındığı sistem üzerinde çalışmalar o dönemki adı ‘Türk Şûrası’ olan Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk-Kardeşlik ve İş Birliği Kurultayı’nda da devam etti. 21-23 Mart 1993’te Antalya’da yapılan toplantıda Türkî Cumhuriyetlerin alfabelerine Q, X, W, ?, Ä harflerinin eklenmesi ortak karar olarak kabul edilmişti. Eğer devam eden çalışmalarda bu alfabe esas alınırsa 34 harfli bir alfabe Türk dünyasının önemli bir bölümünde yürürlüğe girebilir.
SOVYETLER DE ÖNCÜLÜK ETTİ
1930’lu yılların başında Sovyetler Birliği içindeki Türk topluluklarının alfabelerini ortak bir yazı sistemi ile Latin alfabesine çevirebilmek amacıyla oluşturulan Ortak Türkçe Alfabe çalışması aslında bu alanda yapılan girişimlerin temelini oluşturuyor. Sibirya’daki Türk boylarından Sahalar, 1917 yılında Türk dünyasında Latin alfabesini ilk kullanan boy olmuştu. Aynı bölgede Tuvalılar ise uzun süre Moğol alfabesini kullanmış, 1930’da Latin alfabesine geçmişti. Ancak Tuvalılar daha sonra Kiril alfabesini benimsedi.
LATİN ALFABESİ TEMEL OLDU
Azerbaycan ve Türkmenistan’ın alfabe değişikliğini benimseyip hayata geçirmelerinde uzun yıllardır Latin alfabesi kullanan Türkiye Türklerinin önemli bir etkisi olmuştu. Dil bilgisi kuralları ve söz varlığı açısından birbirine çok yakın olan Azerbaycan Türkçesi, Türkmen Türkçesi ve Gagavuz Türkçesinin Latin alfabesiyle yazılmaya başlanması ortak alfabe konusunda önemli bir temel teşkil ediyor.
KAZAKLAR ÇALIŞMA YAPIYOR
Alfabeyle ilgili çalışmalar devam ederken, bu konuda daha önce gündeme getirilen öneri ve girişimler ortaya nasıl bir alfabe çıkabileceği konusunda fikir veriyor. Kazakistan’ın dil politikasına ilişkin yeni devlet programında Kazak dilinin Latin alfabesi temelinde modernleştirilmesi hedefleniyor. Kazakistan’ın, Türkiye Türklerinin kullandığı 29 harfe ilave olarak yeni kabul edeceği alfabeye 34 harfli ortak Türk alfabesinden “Ä ä”, “Ñ ñ”, “Q q”, “X x”, “W w” harflerini ekleyebileceği belirtiliyor.
ertan.altan@haberglobal.com.tr
Kaynak: Web Özel