HIV konusunda yeni ortaya çıkan vakalarda küresel ölçekte bir azalma olmasına raÄmen Türkiye’nin de içinde olduÄu DoÄu Avrupa, Orta DoÄu, Kuzey Afrika ve Güney Amerika bölgelerinde yeni vakalarda tam tersine bir artıŠgözlendiÄine iÅaret eden Dr. Derin, yaptıÄı çalıÅmaya göre ülkede özellikle 15-24 yaÅ arası gençler ile 40 yaŠüzeri kadınlardaki artıÅın daha yüksek olduÄunu söyledi.
Dr. Derin, yapılan çalıÅmalara göre sosyal medya üzerinden saÄlanan buluÅmalarla para karÅılıÄı iliÅki yaÅayan kiÅilerin de düzenli saÄlık taramalarından geçmediÄi için HIV açısından yüksek risk grubunda olduÄunu vurguladı.
GeçtiÄimiz ay KLÄ°MÄ°K tarafından Ä°stanbulâda gerçekleÅtirilen 1. Viral Enfeksiyonlar ve BaÄıÅıklama Sempozyumuâna katılan KLÄ°MÄ°K HIV ÃalıÅma Grubu’ndan Dr. Okan Derin, cinsel yolla bulaÅan enfeksiyonlar içinde belki de en bilineni olan HIVâden korunma yöntemleri konusunda, ülkemizde halen istenilen düzeye gelinmediÄini belirtti. Dr. Derin, Küresel Hastalık Yükü çalıÅmasının verilerine dayanarak gerçekleÅtirdiÄi ve sonuçları AÄustos ayında uluslararası tıp dergisi Medicinaâda yayınlanan araÅtırmasına göre, HIVâde, yeni ortaya çıkan vaka sayısında küresel bir azalma olmasına raÄmen, Türkiye’de, özellikle genç nüfustaki HIV artıŠhızının endiÅe verici olduÄunu kaydetti.
ÃalıÅmaya göre tüm yaÅ gruplarında erkeklerde HIV enfeksiyonu daha fazla olsa da, yıllar içinde 40 yaŠüzeri kadınlarda da önemli bir artıŠolduÄu gözlendi. Ayrıca ülkemizde özellikle 15-24 yaÅ arası gençlerde de artıŠhızı daha fazla. Kadınlar arasındaki artıŠoranları da 2008’den sonra önemli bir yükselme gösteriyor.
GENÃ YAÅ GRUBU VE 40 YAÅ ÃZERÄ° KADINLARDA ARTIÅ VAR
Dr. Okan Derin, âDünya SaÄlık Ãrgütü 2010 yılından itibaren HIV insidansında yani HIVâde ortaya çıkacak yeni vakaların sayısında dünya genelinde bir azalmayı gösterdi. Bu azalma yüzde 39 civarındaydı. Ancak Güney Amerika, Orta DoÄu, Kuzey Afrika ve DoÄu Avrupa bölgelerinde tam tersine bir artıŠvardı. Ben, Türkiye’deki durumu deÄerlendirmek üzere Küresel Hastalık Yükü çalıÅmasının kamuya da açık olan verilerini aldım ve birtakım ileri epidemiyolojik analiz yöntemleriyle inceledim. Aslında klinik olarak HIV takip eden hekimlerin de gözlemlediÄi bir gerçek var. Bu da HIVâle enfekte olan kiÅilerin yaÅ ortalamasının düÅmesi veya kadınlardaki artıÅ. Bu çalıÅmayla, bu klinik gözlemimizi bilimsel olarak da kanıtlamıŠolduk. Yani yeni vakalardaki artıÅın, bu yaÅ grubunda daha belirgin olduÄunu ortaya koyduk. ÃalıÅmamıza göre 15 ila 24 yaÅ arası gençlerde artıŠdaha fazla. Aynı zamanda cinsiyete göre deÄerlendirdiÄimizde de kadınlardaki artıÅın daha fazla olduÄunu gördük” dedi.
KADINLAR MENOPOZ SONRASI KORUNMAYI ÃNEMSEMÄ°YOR
Kadınlarda özellikle menopoz sonrası HIVâdeki artıÅın dünyada da bir bilinen bir gerçek olduÄunu kaydeden Dr. Derin, âBunun deÄiÅik faktörleri var. Dünyada yapılan yayınlara baktıÄımızda, özellikle genç yaÅ grubundaki üreme saÄlıÄı ve cinsel yolla bulaÅan hastalıklar konusundaki eÄitim eksikliÄinin ya da bir takım sosyodemografik deÄiÅikliklerin bu tabloya yol açabileceÄi, 50 yaŠüstü kadınlarda ise belki de cinsel yolla bulaÅan enfeksiyonlara karÅı önlemlerin daha az kullanılması gibi nedenler yayınlarda öne çıkıyor” diye konuÅtu.
âÃREME SAÄLIÄI EÄÄ°TÄ°MLERÄ° OKULLARA GERÄ° GELMELÄ°”
Ãlkemizde genç yaÅ grubundaki bu artıÅta en önemli etkenin, bu yaÅ grubundaki gençlerde üreme saÄlıÄı konusundaki eÄitim eksikliÄi olduÄunu vurgulayan Dr. Derin, Åunları söyledi: âTürkiye’de benim ulaÅabildiÄim kaynaklara göre, 1974 ila 2023 yılları arasında okullarda üreme saÄlıÄı konusunda eÄitim var. Ancak 2003 yılından sonra bu eÄitimlerin kesildiÄine dair yayınlar var. YazdıÄım makale de referans olarak bu bilgiyi ekledim. Lise ya da üniversitelerde bu tip eÄitimlere ihtiyaç olduÄu aÅikâr. Bunu neden söylüyorum derseniz, Türkiye’de üniversite öÄrencileri arasında yapılan birçok çalıÅmada, cinsel yolla bulaÅan hastalıklar konusunda öÄrencilerdeki bilgi eksikliÄinin önemini vurgulanmıÅ.”
KAYITSIZ OLANLAR, KAYITLI OLANLARIN 10 KATINA ULAÅTI
Dr. Derin, HIVâle yaÅayan bireylerin tedaviye geç ulaÅtıÄında bulaÅtırıcılıkları da devam ettiÄi için, diÄer bireyler açısından da risk oluÅturduÄuna dikkat çekti. Dr. Derin, HIV açısından yüksek risk grubundaki nüfusun baÅında gelen, âpara karÅılıÄı cinsel iliÅki yaÅayan” bireyler konusunda da önemli uyarılarda bulundu. Normalde yasal olarak kayıt altında olması gereken bu bireylerin, bu sayede düzenli saÄlık taramalarının yapıldıÄına da iÅaret eden Dr. Derin, kayıt dıÅı artıÅın en önemli nedenlerinden birinin de sosyal medya kullanılarak yapılan buluÅmalarla bireylerin “para karÅılıÄı” birliktelik yaÅamaları olduÄunu vurguladı. Dr. Derin, sözlerini Åöyle sürdürdü: âTürkiye’ye de yapılan çalıÅmalara göre (makalemde referans olarak da gösterdim), kayıt dıÅı olanların oranı, kayıtlı olanların 10 katına kadar çıkmıŠdurumda, ki bu da 2016-2017 verileri. Sonraki veriler yok. Bu tip bulaÅ yönteminin de önem arz ettiÄi ve bu kesimin de mutlaka saÄlık taraması konusunda bilinçlendirilmesi gerektiÄini düÅünüyorum.”
“ERKEN TEÅHÄ°S BULAÅICILIÄI DA ÃNLÃYOR, ANONÄ°M TEST MERKEZLERÄ° ARTMALI”
HIVâin eskiden kesin olarak erken ölüm beklenen bir hastalıkken, tedaviler sayesinde artık HIV nedeniyle yaÅam süresinde herhangi bir kısalmanın söz konusu olmadıÄına da dikkat çeken Dr. Derin, risk grubunda olduÄunu düÅünen kiÅilerin testlere ulaÅmasının çok önemli olduÄunu söyledi. Günümüzde HIVâin tamamen kontrol altına alınabildiÄini söyleyen Dr. Derin, HIV enfeksiyonunun artık kronik bir durum haline geldiÄini ve HIVâle yaÅayan bireylerin artık hasta gibi kabul edilmediÄine de vurgu yaptı.
Dr. Derin, anonim test merkezlerinin bu nedenle çok önemli olduÄunu belirterek sözlerini Åöyle noktaladı: âÄ°laç tedavisi altında bu insanlarda viral yük dediÄimiz, kanda virüsün sıfırlanması saÄlanıyor. Yani virüs, tedavi sayesinde kanda saptanamaz hale gelebiliyor. Bu nedenle cinsel yolla bulaÅtırıcılıkları da ortadan kalkıyor. Bu gruplarda özellikle eÄitim ve tarama testlerinin yapılması, tarama testlerinin de anonim olarak planlanması bu açıdan çok önemli. Ãzellikle anonim merkezlerde kiÅilerin hiçbir Åekilde gerçek adları ile kayıt yaptırmadan kanlarını vererek testlerini yaptırabiliyor olmaları, çıkacak sonuca göre saÄlık hizmeti arayıÅına geçmeleri, teÅhisin de erken konulabilmesini saÄlıyor. Böylece tamamen ücretsiz olarak ilaç tedavisine ulaÅabilen bu bireyler, virüsü bulaÅtırma riskinden çıkmıŠoluyor. Anonim merkezler Åu an Türkiye’de birtakım belediyeler tarafından saÄlanıyor. ÅiÅli Belediyesi, BeÅiktaÅ Belediyesi gibi. Sanırım Ankara ve Ä°zmir’de de var.”
Â