DüÅman postalları altında ezilen Ä°stanbul’da, ABD’li misyonerlerin faaliyetlerine iliÅkin önemli belgeler gün yüzüne çıktı. ArÅiv belgelerinde, ABDânin Ä°stanbulâda Kültürel VarlıÄı 18. yüzyıl sonunda ticari iliÅkiler ile baÅladıÄı, 1820 yılının Ocak ayında gelen Pliny Fisk ve Levi Parsons isminde Amerikalı misyonerlerin, Osmanlı Devletiânde her geçen gün varlıÄını artırdıÄı, 2 Mart 1831 tarihinde ise ABD’nin Osmanlı Devletiândeki ilk diplomatik temsilciliÄinin açılması ile misyonerlik faaliyetlerinin hızlandıÄı aktarılıyor.
ROBERT KOLEJÄ°Â
ABD DıÅiÅleri BakanlıÄı ArÅivi, ABD Donanma Tarihi ve Miras KomutanlıÄı ArÅivi, ABD Kongre ArÅivinin yanı sıra; CumhurbaÅkanlıÄı Devlet ArÅivleri BaÅkanlıÄı ve Osmanlı ArÅivlerinden çıkartılan belgelerde, Osmanlı topraklarında 20. yüzyılın ilk yıllarında ülkede 16 istasyon, 247 uç istasyon, 97 kadım yardımcı, 12 bin 109 kilise üyesi ve 44 bin 959 kayıtlı Protestan olduÄu, Cyrus Hamlin adındaki misyonerin önderliÄinde ABDânin sınırları dıÅında ilk eÄitim kurumu olan Robert Kolej’in kurulduÄu ifade edilirken, “Osmanlı Devleti ile ABD diplomatik iliÅkilerinin kesilmesi sonrasında bile Robert Kolej faaliyetlerine devam etmiÅ, hatta ayrıcalıklarını korumuÅtur. Bu yıllara ait Osmanlı Devleti arÅiv kayıtlarından anlaÅıldıÄı üzere kolejin öÄretmenleri ve öÄrencilerinin seyahatlerine izin verilmiÅ, kaybedilen topraklardan öÄretmenlerin iÅlerine son verilmesine karÅın Robert Koleji öÄretmenleri bundan muaf tutulmuÅ ve kolej malzemelerinden gümrük vergisi alınmamıÅtır” deniliyor.
YAKIN DOÄU YARDIM KOMÄ°TESÄ°Â
Amerikan yapılanmasında Halide Edib Adıvarâın büyük etkisinin olduÄuna yer verilen ve ÃÄretim Görevlisi, AraÅtırmacı-Yazar Sinan Kıyanç tarafından gün yüzüne çıkartılan belgelerde, ABD’nin Ä°stanbulâun iÅgal yıllarında kolej, saÄlık eÄitimi vermeye baÅladıÄı, gerekli düzenleme ve masrafların Amerikan Yakın DoÄu Yardım Komitesi (The Near East Relief) ve Amerikan Kızılhaçâı tarafından saÄlandıÄı yer alırken, “1920 sonbaharında Ä°stanbulâdaki Amerikan vatandaÅları ve Amerikan askerleri için bir hastane kurulmuÅtu. Böylece kolej Amerikan Hastanesi ve SaÄlık Okulu ve Hastabakıcı Okulu olarak devam etti” bilgileri de paylaÅılıyor.Â
ArÅiv belgelerinde Amerikan Yakın DoÄu Yardım Komitesi üyelerinin, ülke topraklarındaki faaliyetleri ve komite hakkında geliÅmelerin yer aldıÄı Near East Relief ve The Acorne isimli dergiler çıkardıkları vurgulanırken, dergilerin merkezinin “25. Sokak, Taksim, Pera, Ä°stanbul” olduÄu belirtiliyor.Â
YUNANÄ°STAN’A GÃTÃRDÃLER
Belgeleri gün yüzüne çıkartan Kıyanç’ın tespitleri ise Åöyle: “Ä°stanbulâun iÅgal yıllarında Hıristiyan Gençlik Ãrgütü, Hıristiyan Gençlik Ãrgütü, Amerikan Yakın DoÄu Yardım Komitesi, Amerikan Kızılhaçı gibi Amerikalı yardım kuruluÅları faaliyet göstermiÅtir. Bu örgütlerden en dikkat çekeni ve etkin olanı Amerikan Åarkı Karib Yardım Heyeti olarak geçen, Ä°ngilizcesi Near East Relief olan Amerikan Yakın DoÄu Yardım Komitesiâydi.Â
ZORLA KÄ°LÄ°SEDE TUTTULAR
“Ä°Ågal altındaki Ä°stanbulâdaki en büyük meselelerden birisi de yetim ve öksüz kalan çocuklardı. Bu süreçte en büyük sorun çocukların hangi topluluktan olduÄuydu. Bazı çocuklar Polis merkezlerine baÅvurarak Müslüman olmalarına raÄmen Kiliselerde zorla tutulduklarını belirtmiÅlerdi. Ãocukların hangi dine mensup olduklarını ve ona göre darüleytamlara yerleÅtirilmesi hususunda Amerikan, Ermeni ve Türk üyelerden oluÅan bir komisyon kurulmuÅtu. Ermeni darüleytamlara büyük destek veren Amerikan yardım kuruluÅları, Türk darüleytamlara mesafeli durmuÅtur. Anadoluâdaki darüleytamlardaki Rum ve Ermeni çocuklar Amerikan Yakın DoÄu Yardım Komitesi tarafından Ä°stanbulâa taÅınmıÅ, bir süre burada kalan çocuklar daha sonra Yunanistanâa götürülmüÅtür.”
[email protected]Â
Kaynak: Web Ãzel