ABD’de enflasyonun yavaÅladıÄına ve büyümenin sürdüÄüne iÅaret eden veriler, ülke ekonomisi için “yumuÅak iniÅ” senaryosunu destekliyor.
ABD Merkez Bankasının (Fed), enflasyonla mücadeleyi “yumuÅak iniÅ” ile mi yoksa “sert iniÅ” ile mi sonlandıracaÄı merak konusu olmaya devam ediyor.
Ãlkede son dönemde açıklanan veriler ile bilançolar ise enflasyonun yavaÅladıÄı ve ekonomik büyümenin gücünü koruduÄu “yumuÅak iniÅ” senaryosuna iÅaret ediyor.
Ancak jeopolitik gerilimler ve ABD’de yaklaÅan baÅkanlık seçimlerinin oluÅturduÄu belirsizlik, “yumuÅak iniÅ” senaryosunu bozma riski taÅıyor.
YUMUÅAK Ä°NÄ°Å NE DEMEK?
YumuÅak iniÅ denince akla ilk olarak bir uçaÄın, yere bir hasara neden olmadan kontrollü ve kademeli Åekilde inmesi geliyor. Bu ifade aynı zamanda bir ekonominin para politikası sıkılaÅtırması ve bunun olası ekonomik etkisiyle ilgili de kullanılıyor.
YumuÅak iniÅin resmi bir tanımı bulunmuyor. Ekonomide “yumuÅak iniÅ”, aÅırı ısınmıŠbir ekonominin, enflasyonu kontrol altında tutmak amacıyla para politikası araçları kullanılarak resesyona neden olmayacak seviyede soÄutulmasını ifade ediyor.
Bir merkez bankası, enflasyonu düÅürmek için faiz oranlarını artırdıÄında iÅsizliÄin büyük ölçüde artmasına ve Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) büyümesinin negatife dönmesine yol açmazsa “yumuÅak iniÅ” saÄlanmıŠoluyor.
Faiz oranları artırılır, enflasyon düÅürülür ancak bu bir resesyon ve yüksek iÅsizliÄe neden olursa ekonomi “sert iniÅ” yapmıŠoluyor.
ABD EKONOMÄ°SÄ°NDE “SERT VE YUMUÅAK Ä°NÄ°Å” ÃRNEKLERÄ°
ABD’de 1980’lerin baÅında para politikasının sıkılaÅtırılması ve buna baÄlı olarak yaÅanan ekonomik daralma ve yüksek iÅsizlik “sert iniÅ” örneÄi olarak kayıtlarda yer alıyor.
Ãlkede 1979’da Fed BaÅkanı olan Paul Volcker, o dönemde yıllık yüzde 11 oranında seyreden enflasyonu düÅürmek amacıyla Temmuz 1980’den Ocak 1981’e kadarki süreçte faiz oranını yüzde 19’un üzerine çıkarmıÅtı. Bu durum Temmuz 1981’den Kasım 1982’ye kadar 16 aylık derin bir resesyona yol açmıŠve iÅsizlik oranı yüzde 10,8’e ulaÅmıÅtı. Bu nedenle ülke ekonomisinde “sert iniÅ” yaÅanmıÅtı. Volcker, 1983’ün ortalarında ise enflasyonu yüzde 3 civarına indirmiÅti.
ABD’de 1990’ların ortalarında para politikasının sıkılaÅtırılma dönemi ise güçlü bir iÅ gücü piyasası ve resesyon yaÅanmamasıyla ekonomide “yumuÅak iniÅ” ile iliÅkilendiriliyor.
Söz konusu “yumuÅak iniÅ” döneminin Fed BaÅkanı Alan Greenspan’in yönetiminde gerçekleÅtirilen parasal sıkılaÅtırma sonucu yaÅandıÄı belirtiliyor.
Ãlkede Åubat 1994’te iÅsizlik oranı hızla düÅerek yüzde 7,8’den yüzde 6,6’ya inerken, enflasyon yüzde 2,8 ve faiz oranı yüzde 3 civarında bulunuyordu. Ekonomi büyürken ve iÅsizlik oranı düÅerken enflasyonun yükselme ihtimalinden endiÅe duyan Fed, faiz oranlarını önleyici olarak artırmaya karar vermiÅti. Faiz oranlarını 1994’te artırarak yüzde 3’ten yüzde 6’ya çıkaran banka, 1995 yılında ise faiz indirimine gitmiÅti. Greenspan anılarını kaleme aldıÄı “Türbülans ÃaÄı” kitabında ise “1995’teki yumuÅak iniÅ, görev sürem boyunca Fed’in en gurur verici baÅarılarından biri oldu.” ifadelerini kullanmıÅtı.
BÄ°R NUMARALI GÃSTERGE Ä°ÅSÄ°ZLÄ°K ORANI
Ekonomistler, Fed’in faiz artırımlarından sonra yumuÅak bir iniÅ gerçekleÅtirme olasılıÄını deÄerlendirmelerine yardımcı olması için iÅ gücü piyasasının gücüne bakıyor.
Fed’in enflasyonu düÅürürken resesyondan kaçınıp kaçınamayacaÄı deÄerlendirilirken bakılması gereken bir numaralı göstergenin iÅsizlik oranı olduÄu belirtiliyor.
Ä°Å gücüne katılım oranı, açık iÅ sayısı, ortalama çalıÅma saati gibi veriler de yumuÅak iniÅ olasılıÄı deÄerlendirilirken iÅ gücü piyasası konusunda bakılan veriler arasında yer alıyor.
Ekonominin resesyonda olup olmadıÄını gösteren reel GSYH büyümesi de bakılması gereken diÄer bir gösterge olarak öne çıkıyor.
ABD’DE Ä°ÅSÄ°ZLÄ°K ORANI TARÄ°HSEL ORTALAMANIN ALTINDA KALMAYA DEVAM EDÄ°YOR
ABD’de Kovid-19 salgını sırasında kapanmalar ve iÅten çıkarmaların etkisiyle iÅsizlik oranı, Nisan 2020’de yüzde 14,8 ile Büyük Buhran’dan sonraki en yüksek seviyesini gördü.
Ekonominin yeniden normale dönmesi ve toparlanma çabalarının katkısıyla iÅsizlik oranı kademeli olarak azalırken, Mayıs 2021 itibarıyla yüzde 6’nın altında gerçekleÅti sonraki aylarda da iyileÅmeye devam etti.
Fed’in aÅırı ısınan ekonomiyi soÄutmak amacıyla Mart 2022’de baÅladıÄı sıkılaÅtırma adımlarına raÄmen bir süre gücünü korumaya devam eden iÅ gücü piyasası, 23 yılın en yüksek seviyesine ulaÅan faiz oranları karÅısında soÄumaya baÅladı.
Ãlkede bu yıl mart ayından sonra kademeli olarak artan iÅsizlik oranı Temmuz 2024’te yüzde 4,3 ile yaklaÅık 3 yılın en yüksek seviyesini gördü.
Ä°Åsizlik oranının son birkaç yılın en yüksek seviyesine çıkmasına karÅın, tarihsel ortalamaların altında kalması dikkati çekti.
Beklentilerin altında kalan istihdam artıÅı da resesyon korkularını tetiklerken, Fed eylül ayında 50 baz puanlık faiz indirimine giderek politika gevÅetmesine baÅladı.
ABD’de en son açıklanan verilere göre ise iÅsizlik oranı eylülde yüzde 4,1’e geriledi.
EKONOMÄ°K BÃYÃME Ä°VME KAYBINA RAÄMEN SÃRÃYOR
Küresel ekonomik krizde yaÅanan daralmanın ardından yalnızca Kovid-19 salgınının baÅladıÄı 2020 yılında küçülen ABD ekonomisi, Fed’in sıkılaÅtırma adımları sonrasında ivme kaybetti.
Ãlke ekonomisi 2020’de yüzde 2,2 küçülürken, ekonominin yeniden açılmasıyla 2021’de yüzde 6,1 büyüme kaydetti.
ABD’de 2022’de baz etkisi ve Fed’in faiz artırımlarıyla ekonomik büyüme yavaÅlayarak yüzde 2,5’e geriledi.
Geçen yıl için yüzde 2,9 olarak hesaplanan ekonomik büyüme bu yılın ilk çeyreÄinde yüzde 1,6 oldu. Ãlke ekonomisi 2024’ün ikinci çeyreÄinde de yüzde 3 büyüdü.
ENFLASYON YAVAÅLAMAYA DEVAM EDÄ°YOR
Eylül ayında politika faizinde 4 yıl aradan sonra ilk kez indirime giden Fed’in enflasyonla mücadelesi ise sürüyor.
Kovid-19 salgını sırasındaki kısıtlamaların hafifletilmesi, tedarik zincirinde yaÅanan aksaklıklar ile önemli mali ve parasal teÅviklerin ardından ülkede enflasyon 2021’de yükseliÅe geçti.
Ãlkede enflasyon, Haziran 2022’de yıllık bazda yüzde 9 ile 1981’den itibaren en yüksek seviyeyi gördü.
Fed’in Mart 2022’den eylül ayına kadar olan süreçte izlediÄi sıkı para politikasıyla enflasyon da yavaÅladı.
ABD’de enflasyon son olarak eylül ayında yıllık bazda yüzde 2,4 olarak kaydedildi.
BÄ°LANÃOLAR DA “YUMUÅAK Ä°NÄ°Å” BEKLENTÄ°LERÄ°NÄ° DESTEKLEDÄ°
ABD’de ekim ayının ikinci haftası büyük bankaların finansal sonuçlarını açıklamasıyla baÅlayan bilanço sezonu da piyasalarda “yumuÅak iniÅ” iyimserliÄini artırdı.
ABD’nin büyük bankalarından Goldman Sachs ile Morgan Stanley’nin net karı bu yılın üçüncü çeyreÄinde geçen yılın aynı dönemine kıyasla artarken, JPMorgan Chase, Wells Fargo, Bank of America ve Citigroup’un net karları aynı dönemde gerilese de beklentilerin üzerinde gerçekleÅti.
Bankaların beklenenden iyi gelen finansal sonuçlarının yanı sıra yöneticilerinin açıklamaları da piyasalardaki iyimser havayı destekledi.
JPMorgan Chase yöneticileri bankanın bilançosunun açıklanmasının ardından ABD ekonomisinin hem tüketiciler hem de büyük Åirketler için güçlü kalmaya devam ettiÄini ve sonuçların “yumuÅak iniÅ” ile uyumlu olduÄunu aktardı.
Goldman yöneticileri de faiz indirim döngüsünün baÅlamasının ekonomik faaliyetlerin artmasını saÄlayacaÄını ve yumuÅak iniÅ için iyimserliÄi artırdıÄını belirtti.
Ancak bazı analistler ise Orta DoÄu’daki çatıÅmalar ve kasım ayında yapılacak ABD baÅkanlık seçimlerinin olası sonuçları gibi bu iyimserliÄi bozabilecek belirsizlikler olduÄunu kaydetti.
Â