Kirlilik limitleri aşıldı, havada panik!

Her yıl düzenli olarak, Türkiye’deki hava kalitesi verilerini inceleyen “Temiz Hava Hakkı Platformu”, ‘Kara Rapor 2024’ü açıkladı. Türkiye’nin hava kalitesini gözler önüne seren rapora göre, ülkenin yüzde 92’si yıl boyunca kirli hava soluyor. Rapora göre hava kirliliğine yol açan partikül maddeler PM10 ve kanserojen PM2,5 ise üç büyük şehir Ä°stanbul, Ankara ve Ä°zmir’de düzenli ve yeterli ölçülmüyor. Raporda, hava kirliğine bağlı ölümlerin 68 bin 400’e yaklaştığı, havası en kirli şehrin ise Hakkari olduğu belirtilirken, Türkiye’de yaşayan bir kişinin, yıllık ortalamada 26 mikrogram/metreküp PM2,5 kirliliğine maruz kaldığının altı çiziliyor. Bu oranın DSÖ’nün kılavuz değerinin beş katı olduğun vurgulanırken, PM2,5’un damarlara kadar inip, reaksiyona girdiği ve kanser dahil pek çok hastalığa neden olduğu da raporda yer alıyor.

RİSK DOĞU İLLERİNDE

Raporda  PM10 açısından havası görece temiz olan şehirler, Adıyaman, Bitlis, Karaman, Isparta, Antalya, Bilecik, Kırşehir, Trabzon, Giresun, Rize, Sinop, Afyonkarahisar ve Samsun olarak sıralandı. Ancak bu şehirlerdeki yıllık ortalama PM10 kirliliği, DSÖ’nün insan sağlığı için belirlediği kılavuz değerin 2.7 katı oldu. 

YETERLÄ° VERÄ° YOK

‘Kara Rapor 2024’den yansıyan çarpıcı bulgular ise şöyle: “Türkiye genelinde 380 hava kalitesi izleme istasyonu bulunuyor. Ancak istasyonlarda mevzuata göre izlenmesi gereken parametrelerin tamamına bakılmıyor. Dokuz ilde hiçbir istasyonda yıllık PM10 değerlerini hesaplamak için yeterli veri yok.”

OSB’LERDE ÖLÇÜLEMEDÄ°

“Üretimde fosil yakıt, özellikle de kömür kullanan ağır sanayinin yoğun olduğu bölgelerdeki partikül madde izlemesi çok sınırlı. Kirliliğin yoğun olduğu bilinen Sakarya-Hendek OSB, Kocaeli-Gebze OSB ve Kocaeli–Dilovası-Ä°MES OSB 2 istasyonlarında 2022 ve 2023 yılları boyunca hiç PM10 ölçümü yapılmadı.”

HAVASI TEMÄ°Z Ä°LLER

“2023 yılında en yüksek PM10 ortalamasına sahip olan 10 il sırasıyla Malatya, Kahramanmaraş, Osmaniye, Hakkari, Aydın, Batman, Iğdır, Şırnak, Gaziantep ve Kilis oldu. Yıllık ortalaması, ulusal mevzuattaki yıllık ortalama PM10 limit değerinin altında gerçekleşen; havası nispeten temiz olan 13 şehir ise, Adıyaman, Bitlis, Karaman, Isparta, Antalya, Bilecik, Kırşehir, Trabzon, Giresun, Rize, Sinop, Afyonkarahisar, Samsun olarak saptandı.” 

“ÖLÜMLER ENGELLENÄ°RDÄ°”

Rapordan yansıyan verileri değerlendiren Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan ise şunları söyledi: “2022 yılında illerdeki ortalama ince partikül madde (PM2,5) düzeyi, DSÖ’nün kılavuz değeri olan 5 mikrogram/metreküp seviyesine indirilebilseydi 68 bin 440 ölüm önlenebilirdi. 2022’de kazalar, yaralanmalar ve Kovid-19 nedenli ölümler harici gerçekleşen 30 yaş üstü toplam ölümlerin yüzde 14.2’si hava kirliliğinden kaynaklandı.”

[email protected]

Kaynak: Web Özel