Kazakistan’daki kazılarda bulunan 1500 yıllık kemer tokası Türk arkeoloji dünyasında büyük bir heyecan yarattı. Kazakistan’da “Eleke Sazı” adı verilen bölgede bir mezarda yapılan kazılarda bulunan kemer tokasında bir Göktürk hanının bilinen en eski tasvirlerine rastlanmıştı. Kabartmada yer alan Göktürk hanının gerçekte kim olduğu tartışılırken Kazak arkeolog Prof. Dr. Zeynulla Samaşev, bunun Göktürklerin kurucusu Bumin Kağan olabileceğini öne sürdü. Kemer tokasıyla ilgili incelemeler devam ederken; Orta Asya Türk kültür tarihi üzerine pek çok çalışması bulunan, Özbekistan’daki Taşkent Üniversitesi’nde Türkoloji dersleri veren Prof. Dr. Özkul Çobanoğlu, Haber Global Web Özel’e; Göktürk sembolleri ve Türklerin “tamga” kültürüyle ilgili bilgiler verdi.
ERKEN DÖNEM SEMBOLLERİ
Eleke Sazı adlı bölgede yapılan kazılara katılan Prof. Dr. Zeynulla Samaşev, yaptığı açıklamada elinde tuğ taşıyan atlı süvari betimlemelerinin Göktürklerin kaya resimlerinde sıklıkla kullanıldığını söyledi. Prof. Dr. Samaşev’e göre elinde tuğ tutan atlı savaşçı tasvirleri erken Göktürk döneminden başlayarak, bütün Türk devletlerinin yayıldığı bölgelerde, Türk kökenli bozkır imparatorluklarının sanatı ve ideolojisinde yer almıştı.
KAĞANLIK SEMBOLLERİ
Eleke Sazı bölgesindeki kazılar 2018 yılından bu yana devam ediyor. Ortaya çıkarılan mezar yapılarında Orhun Vadisi’ndeki Kültigin ve Bilge Kağan mezar kompleksleriyle aynı formlara rastlandığını belirten Prof. Dr. Zeynulla Samaşev söz konusu bölgenin bir “kült, tazim merkezi” olduğunu vurguluyor. Elde edilen bilgilere göre inşa edilen mezarlar ve buralarda kullanılan semboller siyasi ve dini açıdan Türkler için çok önemliydi.
TAHTINDA OTURAN KAĞAN
Mezar alanında bulunan kemer tokasını önemli kılan ise ilk kez bir Türk kağanının tasvirinin yer alması. Bu sebeple arkeologlar ve tarihçiler kemer tokasında görülün yüzün kime ait olduğunu araştırmaya başladı. Söz konusu tokada başında tacı olan kağan tahtında oturmuş bir vaziyette duruyor. Onun hemen önünde diz çökmüş vaziyette iki yardımcısı, kağana bir şeyler sunarken tasvir ediliyor. Elde edilen kalıntıların radyo karbon testlerine göre M.S. 8. yüzyıla ait olduğu belirtilirken bu dönemde II. Göktürk Devleti’nin ve Karlukların olduğu ifade ediliyor. Toka üzerinde yer alan siluetin ilk Türk kağanlarından birisinin tasviri olabileceği ihtimalinin güçlü olduğunu belirten Samaşev, “Bana göre ilk Göktürk İmparatorluğunun kurucusu Bumin Kağan olma ihtimali bulunuyor” dedi.
EGEMENLİK SEMBOLLERİ
Duayen Türkolog Özkul Çobanoğlu, söz konusu toka ile ilgili detaylı incelemeler yapılması gerektiğini belirterek, Göktürklerin kullandığı ve egemenlik sembollerin yer aldığı nesnelerle ilgili bilgi verdi. Bumin Kağan’ın Göktürk Devleti’nin kurucusu olduğunu belirten Çobanoğlu, “Bilge Kağan, ‘Atam Bumin Kağan’ diyor. Kemerler, tokalar bunlar rütbe. Şimdi omuzda gördüğümüz rütbeler kuşakta kemerde kullanılıyor. Çok önemli semboller bunlar” dedi.
TÜRKLERİN TAMGALARI VAR
Türklerin kullandığı sembollerle ilgili bilgi veren Çobanoğlu şunları kaydetti: “Tamgalar var, koruyucu ruhlara ilişkin semboller, sahiplik sembolleri var. Tuğra Arap-İslam medeniyetine ait bir şey değildir, tuğra Türklere ait bir şeydir. Tuğralar tamgalardan çıkar. Tamgada gösterilen semboller, ‘Bu bize aittir’ anlamını taşır. Türk kültüründe ‘ben’ değil ‘biz’ daha önemli bir şeydir. Tamgalarımız daha sonra evrilerek yazının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Tamgalar nelerdir ona bakmak lazım, tamgadan fikir yürütülebilir. Göktürk Hanedanı’nın tamgası var mesela; stilize edilmiş dağ keçisi. O stilize edilerek bugün Osmanlı tuğralarının ta kendisinin ortaya çıkmasını sağladı.”
ertan.altan@haberglobal.com.tr
Kaynak: Web Özel